Complottheorieën ontmaskeren (IMI-M2-02-NL)

• Demonstreren hoe informatiestoornissen werken

• Bewustzijn stimuleren rond de verschillende kenmerken die prijsgeven wanneer het om onbetrouwbare informatie gaat

• Stimuleren van kritisch denken

• Studenten

•  Jongeren

• Leerkrachten, docenten, jeugdwerkers

• Burgers in het algemeen

In deze activiteit zullen enkele voorbeelden van populaire complottheorieën gepresenteerd en geanalyseerd worden. Er zal ook worden uitgelegd welke elementen kunnen prijsgeven wanneer het om onbetrouwbare informatie gaat. De deelnemers zullen daarnaast zelf ook een complottheorie ontmaskeren.

Introductie (5 minuten)

De begeleider legt het doel van de activiteit uit en verdeelt de deelnemers in kleine groepen. Hij/zij toont een lijst van websites met voorbeelden van complottheorieën waaruit elke groep er een kiest om aan te werken.

Ontmaskeren van een complottheorie (40 minuten)

De groep bestudeert de geselecteerde complottheorie om de volgende elementen in de tekst te identificeren:

• Auteur en informatiebronnen
• Toon en stijl van de taal
• Argumenten die de retoriek versterken (bijvoorbeeld wij tegen hen; veel mensen denken zoals wij; bewijs dat we het mis hebben; geen rook zonder vuur; emotionele presentatie en interpretatie; etc.)
• Traceer hoe het effect van de theorie wordt versterkt (bijv. sociale media-berichten delen...)
• Bekijk en analyseer de bijbehorende afbeeldingen (indien aanwezig) in de publicatie/website over de theorie.

Vervolgens verifieert de groep de bewering van de theorie met een fact-checking tool naar keuze. Ten slotte werken ze een weerlegging uit tegen de theorie en schrijven dit argument op.

Debriefing (10 minuten)

De begeleider verzamelt de groepen. Elke groep presenteert de complottheorie die ze hebben geanalyseerd, hun benadering en het weerleggingsargument.

• Flipchart of scherm waarop de instructies voor de activiteit weergegeven kunnen worden

• Pen en papier

• Computers of smartphones met internettoegang

• Analyse
• Argumenteren
• Reflectie
• Discussie

• Start de activiteit met een korte introductie waarin het verwachte gedrag binnen de groepsdiscussie toegelicht wordt: respect, tolerantie, en luisteren zonder onderbreken
• Bereid een lijst met complottheorieën en websites voor, samen met een lijst van online fact-checking tools

European Commission (2020), Retrieved from https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/coronavirus-response/fighting-disinformation/identifying-conspiracy-theories_en#prebunking-and-debunking-conspiracy-theories

Ja, zie bijlage 1.